ĐIỂM MÙ ĐẠO ĐỨC VÀ QUÁ TRÌNH RA QUYẾT ĐỊNH VỀ ĐẠO ĐỨC

Nguyễn Đình Phước

Xác định và loại bỏ các điểm mù về đạo đức là bước đầu tiên trong quá trình ra quyết định về đạo đức. Việc xác định điểm mù rất khó thực hiện được. Khi điểm mù được xác định. Bazerman & Tenbrunsel (2011) đề xuất “Một trong những bước đầu tiên để loại bỏ điểm mù của bạn là bảo đảm rằng bạn đang hoạch định phù hợp và phản ánh thực tế về hành vi của bạn… gợi ý rằng việc học cách suy nghĩ trước khi hành động, theo những cách suy ngẫm và phân tích nhiều hơn, sẽ giúp chúng ta hướng tới hình ảnh lý tưởng mà chúng ta giữ lấy chính chúng ta. Làm như vậy đòi hỏi phải chuẩn bị cho những tác lực tâm lý tiềm ẩn xuất hiện trước, trong và sau khi chúng ta đối mặt với những tình huống khó xử về đạo đức.” (trang 153). Việc hoạch định phù hợp và phản ánh thực tế về hành vi đòi hỏi sự nhận thức về đạo đức và việc thực hiện phán đoán về đạo đức trước tiên để tránh hành vi vô đạo đức và hành vi phi đạo đức cố ý nhằm mục đích có hành vi đạo đức. Học cách suy nghĩ trước khi hành động nên được thực hiện trước và trong việc đưa ra quyết định có tính đạo đức. Việc thực hiện các phương pháp phản ánh và phân tích được tiến hành trước, trong và sau khi đưa ra quyết định về mặt đạo đức với các tác lực tâm lý tiềm ẩn được loại bỏ trước, trong và sau khi chúng ta cùng nhau đối mặt với những tình huống khó xử về mặt đạo đức. Sezer, Gino và Bazerman (2015) đề xuất các giải pháp xóa bỏ những điểm mù “Việc chuyển đổi tư duy từ Hệ thống 1 sang Hệ thống 2 có thể mang lại những sự can thiệp hiệu quả nhằm giảm thiểu hành vi phi đạo đức.” (trang 78). Điều đó có nghĩa là sự chuyển đổi từ các quá trình quyết định nhanh chóng, tự động, dễ dàng, tiềm ẩn và cảm xúc sang các quá trình quyết định chậm hơn, có ý thức, nỗ lực, rõ ràng, hợp lý và hợp lý hơn. Tuy nhiên, để thực hiện sự thay đổi ý nghĩ này, các nhà lãnh đạo xét đoán hình ảnh và sự hoạch định đạo đức của mình so với các kết quả đạo đức có thể để làm điều đúng đắn và tránh việc hoạch định đạo đức tốt nhưng họ sẽ hành xử phi đạo đức. Ngoài ra, các nhà lãnh đạo đo lường những chỗ thiếu hụt giữa việc hoạch định có đạo đức và những kết quả ra quyết định có đạo đức, ở giai đoạn này, các nhà lãnh đạo nên lấp đầy những chỗ thiếu hụt này càng sớm càng tốt. Tiếp theo, sự phán đoán đạo đức tốt tạo ra hành vi đạo đức để hình thành ý định hành vi và thực hiện hành động đạo đức.

Pittarello, Leib, Gordon-Hecker và Shalvi (2015) đề nghị “những lời biện minh mang tính tư lợi hình thành nên những điểm mù đạo đức của con người, xác định cách con người nói dối. Việc tạo ra những môi trường có ít sự mơ hồ và tính minh bạch cao sẽ chế ngự được sự cám dỗ và giúp các cá nhân tuân thủ các tiêu chuẩn đạo đức mà họ yêu mến.” (trang 802-803). Các nhà lãnh đạo tạo ra một môi trường làm việc tốt, tập trung vào các giá trị cốt lõi và đạo đức thông qua việc thiết lập, đào tạo, thực hiện và kiểm soát việc thực hiện quy tắc đạo đức. Hơn nữa, các chính sách và thủ tục của công ty được điều chỉnh phù hợp với quy tắc đạo đức để tạo ra một môi trường ngày càng minh bạch hơn; quy tắc đạo đức được soát xét định kỳ dựa trên sự tăng trưởng và mức độ phức tạp kinh doanh.